Κάστρα – Μουσεία

Το κάστρο της Μύρινας ή “η πόλη του Κάστρου” βρίσκεται σε εξαιρετική θέση δυτικά της ομώνυμης πόλης και αποτελεί ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα κάστρα του Αιγαίου πελάγους. Η Μύρινα κατοικήθηκε από τη νεολιθική εποχή. Διατηρεί στο βράχο του κάστρου τις λαξευμένες οικίες των πρώτων κατοίκων της και ένα τμήμα των κυκλώπειων πελασγικών τειχών, στα νότια της πρώτης πύλης του γενουατικού κάστρου.

Το οικοδομικό υλικό των προϊστορικών τειχών χρησιμοποιήθηκε στη συνέχεια από τους Φράγκους και τους Τούρκους στην κατασκευή άλλων κτηρίων.

Οι βυζαντινοί έκτισαν το 1186, επί αυτοκρατορίας Ανδρόνικου Α’ Κομνηνού, ένα μικρό αλλά ισχυρό κάστρο από το οποίο όμως σώζονται ελάχιστα στοιχεία.

Την περίοδο της Φραγκοκρατίας επισκευές πραγματοποιήθηκαν από τον Filocalo Paolo Navigaioso, Μέγα Ναύαρχο της Ρωμανίας, κατά τα έτη 1207-1214. Για την φάση αυτή των επισκευών μας ενημερώνει μια εντοιχισμένη στην κύρια πύλη του κάστρου μαρμάρινη πλάκα με το λιοντάρι της Βενετίας. Μετά το 13ο αι. το ενετικό κάστρο ονομάστηκε και Παλαιόκαστρο. Το κάστρο είναι κτισμένο σε βραχώδη και απόκρημνη χερσόνησο και επικοινωνεί με την ξηρά μόνο από τα ανατολικά. Από τις δύο πλευρές του στενού ισθμού που συνδέει τη χερσόνησο με τη στεριά διαμορφώνεται λιμάνι. Το βορινό συνορεύει με την Ελληνική συνοικία (Ρωμαίικος γιαλός) και το νότιο με την Τούρκικη (Τούρκικος γιαλός).

Η κύρια πύλη του κάστρου οδηγεί στο νότιο τμήμα του. Μια δεύτερη πύλη οδηγεί στο βόρειο τμήμα ενώ μια τρίτη, μικρών διαστάσεων, έχει εντοπιστεί στο δυτικό περίβολο. Ο περίβολος αποτελείται από 14 πύργους με αντίστοιχα μεταπύργια διαστήματα. Οι περισσότεροι είναι κυκλικοί ή πεταλόσχημοι και χρονολογούνται με σχετική ασφάλεια στην οθωμανική φάση του κάστρου. Υπάρχουν ωστόσο παραδείγματα ορθογωνικών και παραγωνικών πύργων.

Τα τείχη του κάστρου είναι κυρίως κτισμένα με ηφαιστιογενή πετρώματα που είναι και χαρακτηριστικά του εδάφους του νησιού. Ορισμένα τμήματα είναι κατασκευασμένα από ψαμμίτες και μάργες. Έχουν χρησιμοποιηθεί κονιάματα με αδρανές υλικό από πυριτική άμμο. Το χώμα πλήρωσης του εσωτερικού της τοιχοποιίας είναι αργιλώδες με χαμηλή πλαστικότητα χωρίς ιδιαίτερη συνοχή.

Η σημερινή μορφή του κάστρου είναι αποτέλεσμα πολλών οικοδομικών φάσεων από τις οποίες άλλες είναι αναγνωρίσιμες ενώ άλλες χρειάζονται μελέτη και ανασκαφική έρευνα για να ταυτιστούν.

Στο συμπέρασμα αυτό οδηγεί η παρατήρηση των πύργων και της τοιχοδομίας του. Το μεσαιωνικό κάστρο των Navigaiosi δεν είναι πια άμεσα ορατό. Τα περισσότερα στοιχεία του ανάγονται στην περίοδο των Γατελούζων (τόσο οι περιηγητές όσο και τούρκικες πηγές αναφέρονται σε αυτό ως Γενοβέζικο) αλλά κυρίως στις εκτεταμένες επισκευές και διαμορφώσεις που πραγματοποίησαν οι Οθωμανοί κατά την μακροχρόνια κατοχή του από το 1479 και εξής.

Το αρχαιολογικό μουσείο της Λήμνου λειτουργεί από το 1961. Βρίσκεται στον Ρωμέικο γιαλό, κοντά στο Γυμνάσιο. Περιλαμβάνει τα ευρήματα από τις ανασκαφές της Ιταλικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Πολιόχνη, το Καβείριο και την Ηφαιστεία, ευρήματα ανασκαφών από τη Μύρινα, αλλά και ευρήματα από ολόκληρο το νησί. Η έκθεση ακολουθεί τη χρονολογική εξέλιξη της ιστορίας της Λήμνου.

Ο επισκέπτης μπαίνει κατευθείαν στο χώρο του ισογείου όπου παρουσιάζεται η προϊστορική Λήμνος. Ευρήματα από την Πολιόχνη, από την αρχαιότερη τη λεγόμενη Μαύρη ως τη νεότερη την Ιώδη περίοδο, ποικίλα τεχνήματα της Μύρινας από τη Χαλκολίθινη και την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού, καθώς και αντικείμενα της ίδιας εποχής που περισυνελέγησαν απ’ όλη τη Λήμνο και δείγματα μυκηναϊκής κεραμικής απ’ το Κουκονήσι.

Στον ίδιο χώρο εκτίθενται τα μαρμάρινα του Μουσείου. Γλυπτά, επιγραφές, επιτύμβιες στήλες από τη Λήμνο και την Ίμβρο. Απ’ αυτά ξεχωρίζουν το θαυμάσιο αντίγραφο του Έρωτα, έργο του γλύπτη Λύσιππου, ο Γανυμίδης από τραπεζοφόρο, τα νεκρόδειπνα, ψηφίσματα και δύο μαρμάρινες ανάγλυφες λήκυθοι. Στον δεύτερο όροφο με τα ξύλινα δάπεδα ο επισκέπτης οδηγείται κατ’ αρχήν στη Λήμνο του 8ου, 7ου και 6ου π.Χ. αιώνα.

Στην τελευταία αίθουσα παρουσιάζεται η Λήμνος των ελληνιστικών χρόνων. Κεραμικοί τροχοί, μήτρες ανάγλυφων αγγείων και ειδωλίων, σφραγίδες και σκεύη καθημερινής χρήσης. Στον ίδιο χώρο επιγραφικές μαρτυρίες για τη Ρωμαϊκή Λήμνο. Σ’ ένα ξεχωριστό, ειδικά κλιματιζόμενο δωμάτιο, για λόγους ασφαλείας και διατήρησης, τοποθετήθηκαν όλα τα οστέινα και μεταλλικά αντικείμενα, κοσμήματα, εργαλεία, νομίσματα

Το λαογραφικό Μουσείο Λήμνου βρίσκεται στο χωριό Πορτιανού. Ιδρύθηκε το 1995 και είναι ένας πραγματικός φόρος τιμής στην αστείρευτη παράδοση της Λήμνου.

Εκθέματα από την καθημερινή ζωή των Λημνιών των περασμένων αιώνων, δίνουν ζωή στο όμορφο παραδοσιακό κτίριο που στεγάζει το μουσείο, ζωντανεύοντας εποχές που νοσταλγού οι ντόπιοι και θαυμάζουν οι ξένοι.

Οικιακά σκεύη, εργόχειρα, εργαλεία καθημερινής χρήσης και παραδοσιακές φορεσιές αποκαλύπτουν στον επισκέπτη τη μοναδική Λημνιακή λαϊκή κληρονομιά.

Στο Μουσείο Ναυτικής Παράδοσης και Σπογγαλιείας Νέας Κούταλης παρουσιάζεται η ναυτική παράδοση των προσφύγων από το νησί Κούταλη της Προποντίδας. Στη Νέα Κούταλη οι πρόσφυγες του 1922 ασχολήθηκαν σχεδόν αποκλειστικά με τη σπογγαλιεία και την επεξεργασία των σφουγγαριών.

Η έκθεση του νέου μουσείου αποτελείται από τρεις ενότητες:

Στην πρώτη παρουσιάζεται η ναυτική ζωή των Kουταλιανών πριν από τον ξεριζωμό τους από την Προποντίδα.

Στην ενότητα αυτή εκτίθενται κειμήλια και αρχειακές φωτογραφίες από την παλιά πατρίδα τους.

Στη δεύτερη ενότητα παρουσιάζεται η σπογγαλιεία και η επεξεργασία των σφουγγαριών στη Νέα Κούταλη της Λήμνου. Τα εκθέματα της δεύτερης ενότητας είναι ο εξοπλισμός των δυτών, τα εξαρτήματα των σπογγαλιευτικών καϊκιών, τα είδη των σφουγγαριών, τα εργαλεία επεξεργασίας και τα μηχανήματα συσκευασίας των σφουγγαριών.

Στην τελευταία ενότητα εκτίθεται η αρχαιολογική συλλογή της Νέας Κούταλης, η οποία αποτελείται από αντικείμενα που περισυνέλεξαν οι σφουγγαράδες από τα βάθη της θάλασσας.

Η δημιουργία της συλλογής ξεκίνησε τη δεκαετία 1950-1960 με πρωτοβουλία του διευθυντή του Δημοτικού Σχολείου Νέας Κούταλης. Αποτελείται από μια μεγάλη συλλογή αμφορέων, άλλων κεραμικών σκευών, εξαρτημάτων από αρχαίες άγκυρες και άλλα μικρά αντικείμενα από αρχαία ναυάγια. Στο μουσείο διατίθεται συνοπτικός κατάλογος των εκθεμάτων